- فارغ از دو تجربه دلگرم‌کننده روایت شده در این متن، تاکید مهدی عزیز بر اینکه نظم و مسئولیت‌پذیری‌ِ چنین افرادی هم از دل ساختارهایی بیرون می‌آید و صرفا فردی و اتفاقی نیست برای من قابل تامل بود. این حرف نشان می‌دهد رشدیافتگی و رشدنیافتگی و سلامت و فساد ساختاری، امری فراگیر نیست و گزاره‌های کلی مبنی بر اینکه امیدی به این بروکراسی پرفساد نمی‌توان داشت، جای تردید دارند. ذهنیت مطلق‌انگارِ بسیاری از ما جهان را سیاه و سفید می‌بیند و ناگزیر ما را به درماندگی و استیصال می‌رساند. اما اگر مطلق‌انگار نباشیم، هم امیدی برایمان باقی می‌ماند و هم تحت هر شرایطی امکان کنشگری و اثرگذاری خواهیم داشت. در واقعیتِ فضای سیاسی، ساختارهای فاسد و سالم توامان حضور دارند و نظم‌ها و بی‌نظمی‌ها و مسئولیت‌پذیری‌ها و مسئولیت‌گریزی‌ها در کنار هم اتفاق می‌افتند. کنشگری ما در سطح خُرد، می‌تواند معطوف به تقویت نهادها و رفتارهای سالم باشد و در سطح کلان، معطوف به مطالبه پاسخگویی و شفافیت از ساختاری که به تجربه فهمیده‌ایم ظرفیت سالم بودن را دارد. هم بالاتر از سیاهی رنگی هست و هم غیر از سفیدیِ مطلق، جهان‌های قابل‌زیستنی. اما اغلب ما خو کرده‌ایم به مطلق‌انگاری و درماندگی.
نوشته‌های دکتر سلیمانیه عزیز (جامعه‌شناس)، همیشه یادآور کنشگری واقع‌بینانه و امیدورزانه‌اند. خواندن نوشته‌هایشان را جدا توصیه می‌کنم.
