این دوره شامل ۱۴ ترم است که در هر ترم یکی از موضوعات محوری در کتاب «روان‌درمانی اگزیستانسیال نوشته‌ی اروین یالوم» مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.

اروین یالوم در این کتاب با نگاهی درمانگرانه و فلسفی به عمیق‌ترین دغدغه‌های هر کدام از ما انسان‌ها می‌پردازد، موضوعاتی چون مرگ، آزادی، مسئولیت، تنهایی، پوچی، اضطراب و …

این کتاب پر از مثال‌ها و موقعیت‌های عینیِ آشناست که به خواننده امکانِ تأمّل بیشتر در مورد خود و تجربه‌اش را می‌دهد. با این همه مطالعه آن با دشواری‌هایی همراه است. به تبع سویه روان‌درمانگرانه و آموزشی این اثر، اصطلاحات روانشناختی فراوانی در آن هست که نمی‌توان به درکی صرفاً عرفی از آن‌ها بسنده کرد. شناخت دقیق‌تر این مفاهیم ما را ناگزیر از آَشنایی با ادبیاتِ درمان‌های روان‎‌پویشی می‌کند. از سوی دیگر، به تبعِ سویه‌های فلسفی این اثر با اصطلاحاتِ پدیدارشناختی و اگزیستانسیالی روبرو هستیم که در فهم آن‌ها نیز درکِ عرفیِ ما کافی نیست و باید با زمینه فلسفی گسترده‌تر حول این مفاهیم آشنا باشیم.

همچنین مطالعه این اثر، ما را با پرسش‌های فلسفی فراوانی روبرو می‌کند که باید بتوانیم به نحوی آن‌ها را بفهمیم و راهی برای پاسخ دادن به آن‌ها پیدا کنیم. به این دلایل، مطالعه این کتاب در قالبِ یک کلاس آموزشی، فرصتِ بسیار خوبی برای آشنایی با محتوای این کتاب، تأمل در مورد این موضوعات و رسیدن به چشم‌اندازی است که این کتاب به روان‌درمانگران و مخاطبانِ دغدغه‌مندش ارائه می‌کند.

• ترم اول: کلیات روان‌درمانی اگزیستانسیال

موضوعات:

رواندرمانی اگزیستانسیال چیست؟

زندگی، مرگ و اضطراب

• ترم دوم: زندگی، مرگ و اضطراب
• ترم سوم: زندگی، مرگ و اضطراب
• ترم چهارم: زندگی، مرگ و اضطراب ـ آزادی و مسئولیت
• ترم پنجم: آزادی و مسئولیت

در دو جلسه پایانیِ ترم چهارم، به سراغ بخش دوم کتاب رفتیم و بحث از آزادی و مسئولیت را آغاز کردیم. ترم پنجم، به این بخش از کتاب اختصاص خواهد داشت. برخی پرسش‌های مورد توجّه در این ترم عبارتند از:

مسئولِ کدام بخش از عواطف، احساسات، خواست‌ها، گفتار و رفتار خود هستیم؟

چرا گاهی برای آزادیمان می‌جنگیم و گاه خودخواسته آن را مقیّد و محدود می‌کنیم؟

سمپتوم یا نشانگان بیماری، چگونه آزادی و جهانِ تجربه‌های ما را محدود می‌کند؟

چه عواملی به جبر درونیِ ما دامن می‌زنند؟

چرا در برابرِ تغییر مقاومت می‌کنیم؟

• ترم ششم: احساس گناه وجودی بیماری‌های روان‌تنی و ایجاد تغییر

این ترم را با بحث از بیماری‌های روان‌تنی و کارکردِ تن در بازنماییِ تعارضاتِ روانی آغاز و سپس به احساس گناهِ وجودی و کارکرد مهم آن در تلاش برای تغییر می‌پردازیم. پس از آن سراغ چگونگی ایجاد تغییر در جلسات روان‌درمانی خواهیم رفت.

در جلسات روان‌درمانی (و نیز در ‌تجربه روزمره) دو اراده در برابر هم قرار می‌گیرند: اراده آنکه رنج می‌کشد و برای تغییر به جلسه درمان آمده و اراده آنکه به زخم‌های خود خو کرده و در برابر تغییر مقاومت می‌کند.

این کشمکش درونیِ بیمار با هدایت درمانگر، از فرسایشی قدیمی و آشنا خارج و در رفت‌و‌برگشتی میان خودآگاه و ناخودآگاه به تغییری تدریجی و اثرگذار می‌انجامد.

• ترم هفتم: تصمیم‌گیری و مواجهه با تنهایی

در دو جسله نخست ترم هفتم، بخش دوم کتاب یعنی آزادی و مسئولیت را با بحث از تنگنای تصمیم‌گیری، سرباز زدن از انتخاب و تعلیق در خواستن به پایان می‌بریم.

پس از پایانِ این بخش، به بخش سوم کتاب خواهیم رفت و از اقسام تنهایی و چگونگی مواجهه با آن می‌گوییم.

بسیاری از ما، بد زندگی می‌کنیم، امّا نه به این دلیل که نمی‌دانیم چه می‌خواهیم، بلکه چون از تنهایی می‌ترسیم و از همه اقسامِ تنهایی گریزانیم.

فهمِ تنهایی ابزارهای خوبی به ما می‌دهد و بخشی از شجاعتِ لازم برای بودنی یکپارچه‌تر را برایمان فراهم می‌کند. 

• ترم هشتم: تنهایی

در آغاز این ترم، وارد بخش سوم کتاب، یعنی تنهایی می‌شویم.

هر‌یک از ما تجربه‌ای از تنهایی داریم. گاه از آن گریخته و گاه به آن پناه پرده‌ایم. برای بسیاری از ما تنهایی کابوسی است که با چنگ زدن به رابطه‌ها از آن می‌گریزیم و برای برخی، واقعیتی که لحظه به لحظه در آن زندگی می‌کنیم.

امّا تنهایی چیست؟ چرا روبرو شدن با آن این اندازه کلافه‌کننده و وحشت‌آور است؟ آیا عشق، ما را از تنهایی می‌رهاند؟ آیا بودن با دیگری، تنهایی را چاره می‌کند؟ ترس از تنهایی، چه بر سرِ صمیمیت و رابطه‌هایمان می‌آورد؟ رواندرمانی، چگونه به ما در مواجهه با اقسام گوناگونِ احساسِ تنهایی کمک می‌کند؟ و چگونه با تنهایی/احتمال تنهایی، می‌توان زندگی معناداری داشت؟

بحث از تنهایی در این بخش از کتاب ما را ناگزیر از پرداختن به رابطه، دیگری، عشق، فردیت و اضطراب می‌کند.

در پرداختن به این امور علاوه بر محتوای کتاب به سراغ آثار فیلسوفان و روانکاوانی چون مارتین بوبر، امانوئل لویناس، آلبرکامو، اریک فروم و دونالد وینیکات نیز خواهیم رفت.

• ترم نهم: فهم تنهایی

تنهایی چیست؟ چرا روبرو شدن با آن کلافه‌کننده و وحشت‌آور است؟ آیا عشق، ما را از تنهایی می‌رهاند؟ آیا بودن با دیگری، تنهایی را چاره می‌کند؟ ترس از تنهایی، چه بر سرِ رابطه‌هایمان می‌آورد؟ رواندرمانی، چگونه به ما در مواجهه با اقسام گوناگونِ احساسِ تنهایی کمک می‌کند؟ چگونه با تنهایی، می‌توان زندگی معناداری داشت؟

بحث از تنهایی در این بخش از کتاب ما را ناگزیر از پرداختن به رابطه، دیگری، عشق، فردیت و اضطراب می‌کند. در پرداختن به این امور علاوه بر محتوای کتاب به سراغ آثار فیلسوفان و روانکاوانی چون مارتین بوبر، امانوئل لویناس، آلبرکامو، اریک فروم و دونالد وینیکات نیز خواهیم رفت.

• ترم دهم: تنهایی و روان‌درمانی

چه آن‌که تنهاست و از تنهایی می‌نالد، چه آنکه وحشت و اضطرابِ تنهایی پریشانش کرده و چه آنکه گریختنِ ناهشیارانه‌اش از تنهایی، روابطش را دچار آسیب، وابستگی و سردرگمی کرده‌است، وقتی به سراغ روان‌درمانگر می‌آیند، انتظار دارند که درمانگر و رابطه درمانی کاری برای غم، هراس یا آشفتگیِ پنهانشان کند. امّا رابطه درمانی و مهارت‌های درمانگر چگونه می‌تواند به کار فهم تنهایی و یافتنِ علاجی برای آن بیاید؟ روان‌درمانی چگونه با تنهایی ما و تأثیرات آشکار و پنهانش روبرو می‌شود و چگونه می‌تواند کاری برای آن انجام دهد؟

پس از بررسی‌ نظری رابطه، تنهایی، وابستگی، استقلال، جداافتادگی، در این ترم به مواجهه رواندرمانی با تنهایی می‌پردازیم.

• ترم یازدهم: تنهایی و معنای زندگی

در این دوره بحث از تنهایی را با تأثیرِ درمانی رابطۀ مراجع با درمانگر به پایان می‌بریم و سپس سراغ پوچی و معنای زندگی می‌رویم. پرداختن به معنای زندگی در چارچوب نظریه‌ای در رواندرمانی، بسیاری از کاستی‌های گفتگوی فلسفیِ صرف در مورد آن را از میان می‌برد. وقتی با زبانی توأمان فلسفی و روانشناختی به پرسش از معنای زندگی می‌پردازیم، به سراغ عوارض احساس معناداری و پوچی بر سلامت روان می‌رویم، از پویه‌شناسی برخی از اختلالات روانی براساس احساس بی‌معنایی صحبت و به بررسی سرچشمه‌های روانشناختی معنا می‌پردازیم. در این بحث، علاوه بر سنّت رواندرمانی اگزیستانسیال، از آثار آبراهام مازلو، کارل راجرز، کارل گوستاو یونگ، مارتین هایدگر، رابرت نوزیک، توماس نیگل و… نیز کمک خواهیم گرفت.

• ترم دوازدهم: احساس پوچی و پرسش از معنای زندگی

در جلسات قبل، از مجموعه پرسش‌های حول معنای زندگی گفتیم و از اینکه چطور احساس پوچی و پرسش از معنای زندگی به جلسات درمان راه پیدا می‌کنند.

سپس به سراغ روایت‌هایی از معنای زندگی رفتیم. روایت‌های کیهانی (دینی و سکولار) و نقاط قوّت و کاستی‌های آن‌ها را بررسی کردیم و اکنون می‌خواهیم به سراغِ معانی این‌جهانی برای زندگی برویم.

معانی این‌جهانی یعنی «معنا در زندگی» که تا حدّ زیادی به سنخ روانی، مطلوب‌ها و ارزش‌های هر کدام از باز می‌گردد و از موقعیت‌های گوناگون و تحوّلاتِ رشدی و سنّی اثر می‌پذیرد.

• ترم سیزدهم: جستجوی معنا در جهانی خالی

اگر هیچ معنایِ کیهانی و فراگیری راضیمان نکند و اگر فعالیت‌های روزمرّه هم دیگر رنگ و رمقی به زندگیمان ندهند، زندگیمان چه وضعیتی پیدا می‌کند و چگونه می‌توانیم برای این زندگیِ خالی از معنا، سمت و سو و هدفی پیدا کنیم؟ در این ترم، به این پرسش می‌پردازیم و پس از سخن گفتن از عوارضِ احساس پوچی در زندگی، به سراغ امکان‌های دنیوی و این‌جهانیِ  معنا می‌رویم. در بررسی این امکان‌ها می‌کوشیم تصویرِ تا حدّ ممکن روشنی از آن‌ها ارائه کنیم. برای بسیاری از ما، چاره در نهایت رسیدن به آمیزه‌ای شخصی از این عناصر و یافتنِ معنایی «در» زندگی خواهد بود.

• ترم چهاردهم: معنای زندگی و مداخلات درمانی